Dzieje Jaworzyny Śląskiej
Zapraszam do lektury artykułu autorstwa prof. Mirona Urbaniaka z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego, poświęconego historii przedwojennej Jaworzyny Śląskiej, czyli Königszelt. Z całością interesującej pracy naukowej można zapoznać się na stronie internetowej projektu “Dawno temu w Jaworzynie”. Projekt prowadzą pracownicy Samorządowego Ośrodka Kultury i Biblioteki Publicznej i sympatycy. Artykuł ukazał się w 2007 roku, w tomie LXVII “Rocznikach dziejów społecznych i gospodarczych”. Dzięki zgodzie na publikację i przychylności samego autora można teraz przeczytać go na stronie projektu. Oryginalny tekst został wzbogacony mapami, fotografiami i pocztówkami związanymi z historią przedwojennej Jaworzyny Śląskiej.
Z artykułem można zapoznać się na stronie internetowej Dawno temu w Jaworzynie, na której znajduję się coraz więcej materiałów poświęconych historii Gminy Jaworzyna Śląska. Poniżej fragment streszczenia artykułu, a także kilka słów o realizowanym projekcie historycznym.
Streszczenie
M. Urbaniak Powstanie i rozwój Jaworzyny Śląskiej (Königszelt). Przyczynek do przebiegu procesów modernizacyjnych na Śląsku w latach 1848–1939
Jaworzyna Śląska powstała w 1843 r. w szczerym polu, jako stacja kolejowa, na zbudowanej wtedy linii kolejowej z Wrocławia do Świebodzic. Po uruchomieniu w 1844 r. połączenia z Jaworzyny Śląskiej do Świdnicy stała się ona pierwszym węzłem kolejowym na Śląsku. W ciągu kilkudziesięciu lat licząca kilkunastu mieszkańców osada dworcowa przekształciła się w kilkutysięczną wieś. O jej powstaniu i rozwoju aż do lat 60. XIX w. przesądzała wyłącznie kolej i jej potrzeby. Od 1863 r. rozwój wsi determinowała przede wszystkim fabryka porcelany, która wespół z gorzelnią melasową, działającą od lat 70. XIX w., zaczęła wywierać przemożny wpływ na rozwój przestrzenny miejscowości i profil zawodowy ludności. Powstanie zakładów przemysłowych było jednak możliwe wyłącznie dzięki dogodnym połączeniom kolejowym z najważniejszymi miastami Dolnego Śląska, w tym z Wałbrzychem.
To ostatnie połączenie dało także asumpt do rozwoju, w pierwszym ćwierćwieczu XX w., w miejscowości dużych kopalń piasku i żwirowni. Początek XX w. przebiegał we wsi pod znakiem olbrzymich inwestycji kolejowych, które przyczyniły się do istotnej zmiany krajobrazu, szczególnie w obrębie rozbudowanego wówczas węzła kolejowego. Powstała wówczas stacja przetokowa, nowa lokomotywownia, wieża wodna, drugi dworzec kolejowy etc., a linia Wrocław-Jaworzyna Śląska-Jelenia Góra została zelektryfikowana. W okresie międzywojennym wieś przeżywała kryzys, został on przełamany w latach 30. XX w., nastąpiło wtedy ożywienie gospodarcze oraz budowlane. Do wybuchu II wojny światowej miejscowość posiadała status wsi, aczkolwiek typ zabudowy, przemysł i wielki węzeł kolejowy nadawały jej charakter małego miasta. W Jaworzynie Śląskiej istniały już wówczas także nowoczesne wodociągi i kanalizacja, a cała miejscowość była zelektryfikowana.
Projekt “Dawno temu w Jaworzynie”
W jaworzyńskiej Bibliotece Publicznej w październiku ubiegłego roku pojawił się “regał pamięci”. Zawiera on stale rosnącą kolekcją pamiątek związanych z historią Gminy Jaworzyna Śląska. W regale można znaleźć stare fotografie, dokumenty, mapy, pocztówki, dyplomy, wspomnienia. Większość zbiorów to reprodukcje przekazanych przez mieszkańców Gminy Jaworzyna Śląska materiałów z prywatnych zbiorów. Zostały one zdigitalizowane i odtworzone przez pracowników jaworzyńskiego ośrodka kultury i biblioteki publicznej.
Historia Jaworzyny Śląskiej nie tylko w Internecie
W ramach projektu “Dawno temu w Jaworzynie” powstała także strona internetowa. Umieszczono na niej w formie cyfrowej wszystkie zgromadzone dotychczas materiały. Każdy obiekt umieszczony w regale został opatrzony specjalnym kodem QR. Po jego zeskanowaniu przy użyciu smartfona – odsyłani jesteśmy do odpowiedniego artykułu zawierającego dokładny opis i kopię cyfrową. Jednocześnie więc, pod adresem www.historia.sokibp.pl powstaje cyfrowa biblioteka poświęcona historii Gminy Jaworzyna Śląska. Po zbiorze można poruszać się w wygodny sposób używając kategorii, tagów bądź wyszukując fraz kluczowych.
Jednak projekt to nie tylko zbieranie materiałów. Ośrodek Kultury organizuje w ramach projektu regularne spotkania Ich uczestnicy próbują odtworzyć epizody z historii naszego regionu. Najcenniejszymi okazują się wydobywane z odmętów niepamięci wspomnienia – osobiste, często subiektywne spojrzenia na dawne ulice, charakterystyczne miejsca, przeżycia związane z dorastaniem i życiem w naszej małej ojczyźnie.
Śledztwa, zagadki, łamigłówki
Rozpoznawanie starych fotografii, identyfikowanie dokumentów, osób i zdarzeń to niełatwe zadanie. Pomagają w tym rozmowy z mieszkańcami, którzy, jak okazuje się chętnie sięgają do wspomnień. Chętnie też odpowiadają na prośby o udostępnienie zawartości starych, zakurzonych szuflad lub pudeł z pamiątkowymi fotografiami oraz dokumentami. Istotna jest także aktywność w mediach społecznościowych, które okazują się pomocnym narzędziem w przypadku identyfikowania postaci uwiecznionych na starych zdjęciach. Cieszy też szczególnie, że pomoc w rozwiązywaniu historycznych łamigłówek oferują często osoby, które już nie są mieszańcami naszej gminy. Nadal jednak żyją wspomnieniami z dzieciństwa spędzonego w Gminie Jaworzyna Śląska. Lista darczyńców i osób, które aktywnie wspierają działalność stale rośnie, a zapoznać się z nią można na stronie projektu.
Ty też możesz pomóc
W imieniu wszystkich zaangażowanych w projekt, kieruję prośbę do Państwa o przekazywanie starych fotografii, dokumentów lub innych materiałów związanych z historią Jaworzyny Śląskiej. Stare zdjęcia rodzinne mogą okazać się cenną pamiątką, jeśli w tle widoczna jest architektura miejscowości. Zakurzona legitymacja bądź inny dokument czasami pozwala na uzyskanie informacji pomocnych w rozwikłaniu historycznej zagadki. Jeżeli pragną Państwo zachować swoje pamiątki – oryginalne materiały zostaną zdigitalizowane i zwrócone właścicielom w stanie nienaruszonym. Zapraszam do kontaktu pod adresem e-mail: historia@sokibp.pl, numerem telefonu 504088676 (od poniedziałku do piątku od 8:00 do 15:00) lub osobiście w Sekretariacie SOKiBP Jaworzynie Śląskiej, w godzinach jego pracy.
